Maymun Çiçeği (Monkeypox)

Maymun Çiçeği (Monkeypox) Nedir?

Maymun Çiçeği, zoonotik bir hastalık olup, adından da anlaşılacağı üzere genellikle hayvanlardan insanlara bulaşır. Hastalığın etkeni, Poxviridae ailesine ait Orthopoxvirus cinsindeki bir virüstür. Bu virüs, çiçek hastalığına neden olan virüsle yakından ilişkilidir, ancak daha hafif semptomlarla seyreder. Maymun Çiçeği virüsü, dünya genelinde endemik olmamakla birlikte, çoğunlukla Orta ve Batı Afrika’da, tropik yağmur ormanları çevresinde yaşayan insan popülasyonlarını etkiler.

Hastalık Tarihçesi ve Coğrafi Dağılımı

Maymun Çiçeği ilk kez 1958’de laboratuvarda araştırma amaçlı tutulan maymunlarda tespit edilmiştir. İnsanlarda ise ilk vaka 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde ortaya çıkmıştır. Hastalık, zamanla farklı Afrika ülkelerinde de vakalarla görülmüştür. Ancak, Afrika dışındaki vakalar genellikle seyahat veya egzotik hayvan ticareti ile bağlantılıdır. Son yıllarda Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve İsrail gibi ülkelerde de vakalar görülmüştür. Bu durum, hastalığın küresel bir tehdit olabileceğine dair endişeleri artırmıştır.

Maymun Çiçeği Nasıl Bulaşır?

Virüsün bulaşma yolları iki ana grupta incelenebilir: hayvandan insana ve insandan insana bulaşma. Hayvandan insana bulaşma, enfekte hayvanın kanı, vücut sıvıları, deri lezyonları veya hayvanın ısırması/tırmalaması yoluyla gerçekleşir. Bu hayvanlar arasında kemirgenler, maymunlar ve diğer vahşi hayvanlar bulunur. İnsandan insana bulaşma ise daha çok yakın temas, enfekte kişinin deri lezyonları, solunum yolu salgıları ve kontamine yüzeylerle temas yoluyla olur. Bu nedenle, hasta bireylerle veya onların kişisel eşyalarıyla doğrudan temas eden kişiler risk altındadır.

Belirtiler ve Semptomlar

Maymun Çiçeği’nin kuluçka süresi genellikle 6-13 gün arasında değişmekle birlikte, 5 ila 21 gün arasında da olabilir. Hastalık iki aşamalı olarak seyreder:

1. Prodromal Dönem (Başlangıç Belirtileri):
   • Ateş
   • Şiddetli baş ağrısı
   • Lenfadenopati (Lenf bezlerinin şişmesi)
   • Kas ağrıları
   • Şiddetli halsizlik
2. Döküntü Dönemi:
   Ateşin başlamasından sonraki 1-3 gün içinde ciltte döküntüler ortaya çıkar. Döküntü, genellikle yüzde başlar ve daha sonra el içi, ayak tabanı ve vücut geneline yayılır. Döküntü, makül (düz leke) olarak başlar, ardından papül (kabartı), vezikül (içi sıvı dolu kabarcık), püstül (irin dolu kabarcık) ve sonunda kabuklanarak iyileşir. Bu süreç genellikle 2-4 hafta sürer.

Maymun Çiçeği ve Çiçek Hastalığı Arasındaki Farklar

Maymun Çiçeği genellikle çiçek hastalığına benzer bir klinik tablo oluşturur, ancak daha hafif seyreder. Çiçek hastalığından farklı olarak, Maymun Çiçeği’nde lenfadenopati sıkça görülür. Ayrıca, ölüm oranı çiçek hastalığına kıyasla çok daha düşüktür. Çiçek hastalığı, 1980 yılında küresel bir aşılama kampanyasıyla eradike edilmiş olmasına rağmen, Maymun Çiçeği gibi diğer orthopoxviruslar hala varlığını sürdürmektedir.

Tanı ve Teşhis

Maymun Çiçeği tanısı, klinik belirtiler, hastalık geçmişi ve laboratuvar testleri ile konulur. Cilt lezyonlarından alınan örnekler üzerinde PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) testi yapılır. Ayrıca, kan örneklerinde antikor testi de uygulanabilir. Ancak, PCR testi virüsü tespit etmek için en güvenilir yöntemdir.

Tedavi ve Destekleyici Bakım

Maymun Çiçeği için spesifik bir antiviral tedavi bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomların hafifletilmesine yönelik destekleyici bakımla sınırlıdır. Hastaların izolasyonu ve enfekte bireylerle temas eden kişilerin takibi önemlidir. Şiddetli vakalarda, antiviral ilaçlar (örneğin, tecovirimat) kullanılabilir. Çiçek hastalığı aşısı, Maymun Çiçeği virüsüne karşı da koruma sağlar, ancak bu aşı yaygın olarak kullanılmamaktadır.

Korunma ve Önlemler

Maymun Çiçeği’nden korunmak için:

• Enfekte hayvanlarla ve hastalarla temastan kaçınılmalı.
• Kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmeli.
• Ellerin sık sık yıkanması ve dezenfekte edilmesi sağlanmalı.
• Enfekte bireylerle yakın temastan kaçınılmalı ve hasta kişilerin kullandığı eşyalar sterilize edilmelidir.

Afrika’daki endemik bölgelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden kişilerin ekstra dikkatli olmaları gerekir. Ayrıca, sağlık çalışanları, hastalarla temas ederken uygun kişisel koruyucu ekipman (KKE) kullanmalıdır.

Epidemiyolojik Durum ve Küresel Endişeler

Maymun Çiçeği, nadir görülen bir hastalık olmasına rağmen, son yıllarda Afrika dışında da vakaların ortaya çıkması küresel sağlık otoritelerini alarma geçirmiştir. Seyahatler ve egzotik hayvan ticareti, virüsün farklı bölgelere yayılmasına neden olabilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Maymun Çiçeği vakalarının takibini yapmaktadır ve gerekli önlemlerin alınmasını teşvik etmektedir.

Sonuç

Maymun Çiçeği, insan sağlığı için önemli bir tehdit oluşturmamakla birlikte, hastalığın yayılmasını önlemek için farkındalığın artırılması ve uygun önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu konuda bilinçli olmak, olası salgınların kontrol altında tutulmasını sağlayabilir.

Detaylı bilgi için Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) Maymun Çiçeği sayfasına göz atabilirsiniz.